Biografia jest autorstwa mojego Ś.P. Taty, Andrzeja Szpądrowskiego.

Wykorzystywanie tej biografii (w całości lub części) do różnego rodzaju publikacji jest dozwolone tylko pod warunkiem podania także informacji o jej Autorze i odnośnika do tej strony internetowej. W razie pytań proszę o kontakt e-mailowy. Marcin Szpądrowski.

     
 
Ppłk dypl.  KAZIMIERZ STANISŁAW SZPĄDROWSKI 1899 - 1940

Urodził się 1 marca 1899 roku w Krościenku nad Dunajcem, jako syn Ignacego i Teresy z Zarzyckich, obojga nauczycieli w miejsco­wej szkole.

Początkowo naukę pobierał w miejscu urodzenia, a następnie w Gim­nazjum w Wadowicach. W czasie nauki w latach 1912 - 1914 działał czynnie w Drużynach Strzeleckich Okręgu Wadowickiego. /11/

 Ojca stracił w 1915 roku - rok przed ukończeniem Gimnazjum w Wado­wicach, gdzie został uznany “dojrzałym z odznaczeniem do studiów na uniwersytecie”. /12/

Matka osierociła Go w 1917 roku, jako młodego legionistę. 14 grudnia 1916 roku jako ochotnik, wstąpił bowiem w Górze Kalwarii do Legionów Piłsudskiego służąc w okresie od 5 stycznia do 20 sierp­nia 1917 roku w 2 baterii artylerii legionowej, a następnie po tzw. “kryzysie przysięgowym" w formacjach b. armii austriackiej do 5 listopada 1918 roku. /13, 14/. 6 listopada tego roku w stop­niu chorążego wstąpił ochotniczo do Wojska Polskiego w nowopowstającym 1 Pułku Artylerii Polowej w Warszawie. /15/

6 stycznia 1919 roku awansowany został do stopnia podporucznika, a 1 czerwca do stopnia porucznika, jako oficer 6 P.A.P. /15/

Do końca działań wojennych i w pierwszym okresie po odzyskaniu niepodległości pełnił służbę w 7 P.A.P. /14/

Za zasługi na polach bitewnych w okresach: 31 marca - 25 września 1919 r. i 16 lutego 1920 - 14 marca 1921 r. /15/ otrzymał pierwsze odznaczenia: Krzyż Walecznych /16 marca 1921 r./ oraz Medal za Wojnę 1918 - 1921. /16/

Związawszy się trwale z zawodową służbą wojskową w okresie od 1 lutego do 11 grudnia 1922 r. ukończył Szkołę Młodszych Oficerów Artylerii w Toruniu. /14/

7 kwietnia 1923 r. zawarł w Częstochowie związek małżeński z Haliną, Zofią Laskowską; tu wówczas pełnił służbę w 7 Pułku Artylerii Polowej w dzielnicy Zacisze. W Częstochowie przyszedł na świat Jego pierworodny syn, Stanisław.

Gdy Szef Sztabu Generalnego Józef Piłsudski powołał do życia z dniem 1 czerwca 1923 r. Oficerską Szkołę Artylerii w Toruniu por. Kazimierz Szpądrowski przeniósł się z rodziną do Torunia i objął w nowopowstałej uczelni stanowisko instruktora - komen­danta klasy. W 1928 r. po przemianowaniu szkoły na Szkołę Podchorążych Artylerii Kapitan (od 1 stycznia 1928 r.) Kazimierz Szpądrowski awansował na adiutanta szkoły. /5/ str. 54, 56, 432/ i /15/

12 lutego 1930 r. kpt. Kazimierz Szpądrowski został odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi. Przy wniosku o nadanie tego odznaczenia gen. bryg. Dąbkowski tak ocenił kandydata: “Kapitan Szpądrowski jest najlepszym oficerem 7 P.A.P. Posiada szczególny dar nauczania szeregowych i pod tym względem oddał nieprzeciętne usługi na sta­nowisku dowódcy baterii i dowódcy szkoły podoficerskiej”. /15/

W niedługim czasie uzyskał przeniesienie do Warszawy, gdzie 16 czerwca 1930 roku podjął studia w Wyższej Szkole Wojennej, które ukończył 31 października 1932 r. jako oficer dyplomowany – artylerzysta. /14/

1 listopada 1932 r. został odkomenderowany do II Oddziału Sztabu Głównego. /14/

Od 1933 roku po urodzeniu się syna Andrzeja, związał się z pracą wywiadowczą w IV Ekspozyturze II Oddziału w Katowicach. Ekspozytura IV /wywiadu i kontrwywiadu/ zainstalowana została w Katowicach w 1930 r. po przeniesieniu z Krakowa.

“W ciągu kilku lat przed wojną /1932 - 1939/ placówką tą kierowało czterech oficerów: jeden z piechoty /mjr dypl. L. Sadowski/ i aż trzech z artylerii. Nominacje artylerzystów: ppłk dypl. K. Piaseckiego, mjr dypl. K. Szpądrowskiego i mjr dypl. S. Kuniczaka nie były tu przypadkowe. Wykonywane przez Ekspozyturę prace dodatkowe jak np. rozpoznawanie niemieckiego przemysłu ciężkiego, niemieckich akcji ekonomicznych na Górnym Śląsku - bliższe były oficerom o przygotowaniu technicznym'”. /1/ str. 98/

Mjr dypl. Kazimierz Szpądrowski w 1938 r. został odznaczony Brązo­wym Medalem za Długoletnią Służbę oraz Złotym Krzyżem Zasługi. Przy wniosku o nadanie tego odznaczenia Szef Wydziału lla Sztabu Głównego ppłk dypl. W. Heinrich wystawił Mu następującą opinię:

“Dzięki stale wykazywanej gorliwości w pracy oraz oddaniu potrze­bom służby w stopniu znacznie przewyższającym zakres wymaganej sumienności w pełnieniu obowiązków służbowych - w trudnych warun­kach osiągnął bardzo dodatnie wyniki pracy. Zarówno z uwagi na wyka­zane walory osobiste jak i dotychczasowe rezultaty pracy, zasługuje na wyróżnienie przez odznaczenie Go Złotym Krzyżem Zasługi". /16/

W tym czasie jako Szef Ekspozytury IV w Katowicach mógł otrzymywać /i otrzymywał/ przeciętne miesięczne wynagrodzenie:

-          górny pułap stawki uposażenia majora WP            -             490 zł
-          dodatek funkcji specjalnej szefa ekspozytury       -              480 zł
-          ryczałt za ubranie cywilne l kategorii                    -               83  zł                          -          dodatek lokalny - 10% dla Katowic                      -                 49 zł                       
-          ekwiwalent za ordynansa                                    -                 40 zł                          
 /1/ str.222/                                                   Razem:                 1.142 zł.

 
W obliczu, nadciągającej zawieruchy wojennej 22 marca 1939 r. mjr dypl. Kazimierz Szpądrowski przeniesiony został do 6 Pułku Artylerii Ciężkiej we Lwowie, przewidziany do pracy w wywiadzie /Z-ca Szefa lI Oddziału/ sztabu tworzonej Armii “Kraków" pod do­wództwem gen. bryg. Antoniego Szyllinga.

Od 28 sierpnia 1939 r. mianowany został szefem wydziału wywiadow­czego Grupy Operacyjnej “Śląsk”.

2 września 1939 r. zginął ppłk dypl. Marian Zdon, szef II Oddziału Wywiadowczego Sztabu Armii “Kraków”. Stanowisko po nim objął 3 września 1939 r. mjr dypl. Kazimierz Szpądrowski. 13 września 1939 r. mjr Kazimierz Szpądrowski wyruszył ze sztabu, zakwaterowanego w Zamościu, do Lwowa w celu nawiązania łączności z gen. Sosnkowskim, który objął dowództwo Frontu Południowego i celem przywiezienia map oraz nowych szyfrów. Od tej pory nie wi­dziano Go już więcej. /2/ str. 60, 61, 104, 140/3/ str. 22, 91, 169, 451, 699/

Odcięty na terenie Lwowa przez niemieckie oddziały zmotoryzowane brał udział w obronie miasta pod dowództwem gen. bryg. Władysława Langnera. Skuteczna obrona Lwowa została jednak przerwana atakiem Armii Czerwonej w dniu 22 września 1939 r. /3/ str. 942/

Stosownie do rozkazu gen. Langnera z tej samej daty obrońcy Lwowa zebrali się w tym dniu o wskazanej porze na terenie Cytadeli. Tamże zostali przejęci do niewoli przez oddziały radzieckie, pod­czas gdy Generał rozpoczął swą wędrówkę do Rumunii.

Mjr Kazimierz Szpądrowski wraz z innymi polskimi oficerami trafił do obozu jenieckiego w Starobielsku. Fakt pobytu w Starobielsku potwierdził się wymienioną korespondencją w grudniu 1939 r., a tak­że w wydanym pod redakcją Andrzeja Leszka Szcześniaka opracowaniu. /4/ str. 350/

W końcu stycznia 1940 r. ostatni list pisany przez żonę - Halinę do Starobielska powrócił niedoręczony z dopiskiem “ujechał iz ła­giera".

Pełniejsze dane o losach mjr dypl. Kazimierza Szpądrowskiego nadeszły z Komisji Polskiej Stowarzyszenia “Memoriał" w Moskwie /pismo z dnia 14 maja 1990 r./ za sprawą Jej Przewodniczącej Anny Grisziny, która w Archiwum FSB /dawniej KGB/ zdołała ustalić i wy­notować z dokumentów szereg faktów: /10/

- W styczniu 1940 r. na terenie obozu w Starobielsku ujawniono, że mjr dypl. Kazimierz Szpądrowski odbywał służbę w II Oddziale Polskiego Sztabu Generalnego, co spowodowało Jego odesłanie do Moskwy, do lefartowskiego wewnętrznego więzienia NKWD, gdzie w okresie od 7 lutego do 18 października 1940 r. poddany został 9 przesłuchaniom w nadziei uzyskania informacji o polskim wywia­dzie i jego agentach.

“Od pierwszego do ostatniego przesłuchania Pański Ojciec dokład­nie i spokojnie /jak można wywnioskować z protokołów/ odpowiadał na różne pytania, podał szczegóły swej biografii wojskowej, in­formował o rodzicach, bracie, siostrze, swej rodzinie. Nie odpo­wiedział ani na jedno pytanie o składzie i działalności polskie­go wywiadu, powołując się na złożoną przez Niego przysięgę, któ­rej nigdy nie złamie. Namawiali Go, grozili Mu, mówili, że we­dług prawa radzieckiego odmowa odpowiedzi tylko pogarsza Jego sytuację /odpowiedział, że wie o tym/, ale był niewzruszony, trzy­mał się bohatersko.”

- Już na drugim przesłuchaniu 10 lutego 1940 r. nocnym, rozpoczętym o godz. 20.20, a zakończonym o godz. 1.35, na którym śledczy zmu­szał Go do zeznań o pracy II Oddziału, oświadczył: “Przysięga, którą złożyłem, nie pozwala mi odpowiadać na pytania o sprawach stanowiących tajemnicę działalności II Oddziału... Będę odpo­wiadać tylko na te pytania, które nie mają związku z pracą II Oddziału i nie są tajne... Nie mogę podawać nazwisk”. Tak było do końca przesłuchań.

- W czasie ósmego przesłuchania w dniu 9 października 1940 r. na pytanie: “Jak Warn wiadomo, Państwo Polskie przestało istnieć, dlatego przysięga, którą złożyliście przed byłym Państwem Polskim straciła wszelkie znaczenie." - padła odpowiedź: “Niezależnie od tego, że Państwo Polskie przestało istnieć - składałem przysięgę swojej Ojczyźnie i Bogu i bez względu na okoliczności uważam za swój obowiązek utrzymać w tajemnicy to wszystko, co zawarte było w przysiędze”. /wg kserokopii z protokołu przesłuchania/

-   Na ostatnim, dziewiątym przesłuchaniu śledczy powiedział:

“Jesteście oskarżeni o to, że będąc pracownikiem lI Oddziału, a później Kierownikiem Ekspozytury w Katowicach - na przestrzeni 7 lat prowadziliście działalność szpiegowską przeciw ZSRR. Czy przyznajecie się do winy?" - odpowiedź brzmiała: “Nie zajmowałem się pracą wywiadowczą na szkodę ZSRR i nie uznaję siebie winnym".

- Akt oskarżenia /w którym zawarte zostały te same zarzuty/ został sporządzony 23 października 1940 r.

- Zamknięte posiedzenie Kolegium Wojskowego Sądu Najwyższego ZSRR odbyło się 20 listopada 1940 r. Odbywano się ono bez uczestnictwa oskarżyciela, obrony i bez wezwania świadków. Procedura taka zos­tała wprowadzona przez Stalina po zabójstwie Kirowa 1 grudnia 1934 roku.

- W swoim ostatnim słowie mjr Szpądrowski powiedział: “Nie czuję się winnym, bo działałem dla dobra swego Państwa. Do pracy w wy­wiadzie trafiłem z rozkazu swego kierownictwa. Działalnością na szkodę Związku Radzieckiego nie zajmowałem się. Służba w polskim wywiadzie wykonywana przeze mnie nie przyczyniła szkód Związkowi Radzieckiemu".

- Wyrok został ogłoszony o godz. 12.20 20 listopada 1940 r. 21 grudnia 1940 r. została oddalona prośba o ułaskawienie, a 25 grudnia 1940 r. mjr Kazimierz Szpądrowski został rozstrze­lany. Jego prochy zostały pogrzebane we wspólnym grobie na cmen­tarzu Dońskim w Moskwie.

Podjęta wymiana korespondencji z Główną Prokuraturą Wojskową Fede­racji Rosyjskiej w Moskwie pozwoliła na następujące uzupełniające ustalenia /pismo GPW FR Nr 5 UW - 38026 - 40 z dnia 20 lipca 1995 r./

1.      W dniu 20 listopada 1940 r. mjr Kazimierz Szpądrowski został skazany przez Kolegium Wojskowe Sądu Najwyższego ZSRR na karę śmierci przez rozstrzelanie zgodnie z art. 58 – 4 i 58 - 6 KK RSFSR za “udzielanie pomocy międzynarodowej burżuazji" i szpiegostwo. “Był oskarżony o to, że będąc oficerem wojska polskiego uczestniczył w walkach przeciw Armii Czerwonej w 1919 - 1920 r. i po ukończeniu Wyższej Szkoły Wojennej pra­cował w II Oddziale polskiego sztabu generalnego, a jako Na­czelnik Ekspozytury zajmował się aktywną działalnością wywia­dowczą". /8/

2.      W czasie przeprowadzonego w 1992 r. “sprawdzenia postępowania karnego ustalono, że 20 listopada 1940 r. Kazimierz Szpądrow­ski był bezpodstawnie skazany na rozstrzelanie". Główna Pro­kuratura Wojskowa dokonała w dniu 25 lutego 1992 r. rehabili­tacji mjr Kazimierza Szpądrowskiego przy “braku w Jego postę­powaniu cech przestępstwa;
szpiegostwem się nie zajmował, su­miennie wypełniał swoje obowiązki
służbowe pracownika wojskowego w interesie suwerennego państwa
polskiego, którego był poddanym”. /8/

Dalsze informacje o Kazimierzu Szpądrowskim nadeszły za pośrednictwem Konsula Generalnego Federacji Rosyjskiej w Krakowie z Wydziału Humanitarnej współpracy i Praw Człowieka MID Rosji /pismo Konsulatu nr 421 z dnia 5 października 1995 r./:

1. “Jeniec Kazimierz Szpądrowski w styczniu 1940 r. został skiero­wany ze Stawropolskiej prowincji /rejon podkaukaski – przyp. redak./ do Moskwy, gdzie został poddamy wewnętrznemu śledztwu w Lepertowskim więzieniu". /7/

2. “Wyrok śmierci przez rozstrzelanie został wykonany 25 grudnia 1940 roku w Moskwie, a ciało poddano kremacji w moskiewskim krematorium na Dońskim cmentarzu”. /7/

Dla pełnego obrazu losów mjr dypl. Kazimierza Szpądrowskiego na terenie ZSRR pozostają do wyjaśnienia następujące kwestie:

1. Z materiałów nadesłanych ze Stowarzyszenia “Memoriał" w Moskwie wynika, że w styczniu 1940 r. został on przewieziony ze Starobielska do Lepertowskiego więzienia NKWD w Moskwie, natomiast Wydział Humanitarnej Współpracy i Praw Człowieka MID Rosji podaje, że w styczniu 1940 r. aresztowania dokonano w Stawropolskiej prowincji.

2. W orzeczeniu rehabilitacyjnym Główna Prokuratura Wojskowa Fe­deracji Rosyjskiej podaje datę aresztowania /?/ 25 lipca 1940 r., co rozmija się z dokumentacją Archiwum FSB w Moskwie, świad­czącą o kolejnych przesłuchaniach w Lepertowskim więzieniu NKWD w okresie 7 luty – 18 październik 1940 r.

3. W piśmie Głównej Prokuratury Wojskowej FR nr 5 YB-38026-40 z dnia 20 lipca 1995 r. podpisanym przez St. Prokuratora N.S. Własienkę potwierdzono załączonym orzeczeniem fakt rehabili­tacji mjr Kazimierza Szpądrowskiego, natomiast w późniejszym piśmie tego samego nadawcy nr 5 YB - 1414/95 z dnia 19 grudnia 1995 r. podpisanym przez St. Prokuratora J.W. Panasjugina zawarto informację, że “na podstawie kontroli zawartych w ape­lu wniosków stwierdzono, że kwestia rehabilitacji Szpendrowskiego K. przez Główną Prokuraturę Wojskową nie była rozpatry­wana". /8,9/



15 sierpnia 1985 r. Rozporządzeniem Ministra Spraw Wojskowych Rządu Londyńskiego mjr dypl. Kazimierz Szpądrowski został po­śmiertnie odznaczony Krzyżem Kampanii Wrześniowej 1939 r. /17/

      Tablice upamiętniające martyrologię poległych na Wschodzie w tym m.in. mjr dypl. Kazimierza Szpądrowskiego znajdują się w Kaplicy Kościoła pod wezw. Św. Karola Boromeusza na Powązkach w Warszawie oraz na Cmentarzu Kule w Częstochowie.

      Dzięki staraniom rodziny, przy poparciu Prezesa Rady Minis­trów P. Jerzego Buzka i nadaniu biegu sprawie przez Ministra Obrony Narodowej P. Janusza Onyszkiewicza, 27.07.1998 r. tenże Minister w uznaniu bohaterskiej i patriotycznej postawy w niewo­li sowieckiej mianował mjr Kazimierza Szpądrowskiego na stopień podpułkownika. /18/

W stuletnią rocznicę urodzin Kazimierza Szpądrowskiego w dniu 14.02.1999 r. w Kaplicy Matki Bożej, Częstochowskiej na Jasnej Górze odbyła się celebrowana przez Kapelana Wojskowego o. dr mjr Jana Golonkę Msza Św. za spokój Jego duszy, połączona z uro­czystym wręczeniem rodzinie pośmiertnego aktu nominacyjnego na stopień podpułkownika. W uroczystości poza rodziną i przyjaciółmi udział wzięli: licz­nie zgromadzeni oficerowie Wojska Polskiego stacjonujący w Czę­stochowie oraz poczet sztandarowy tut. Związku Żołnierzy Armii Krajowej i pielgrzymi przebywający na Jasnej Górze. W wygłoszonej homilii 0. Celebrans wypowiedział następujące słowa:

“Kazimierz Szpądrowski, major dyplomowany, wielokrotnie przesłu­chiwany w Lefartowskim więzieniu NKWD w Moskwie, pomny honoru oficera Polskiego Wojska, nie wyjawił żadnej z tajemnic wojsko­wych wywiadu pozostając wiernym przysiędze, jaką złożył wcześ­niej przed Bogiem i Ojczyzną".


 Materiały źródłowe informacji o mjr dypl. Kazimierzu Szpądrowskim

1.      Leszek Gondek - Wywiad polski w Trzeciej Rzeszy 1933-39 - Wydawnictwo MON - Warszawa - 1978 – str. 98, 222

2.      Jan Rzepecki - Wspomnienia i przyczynki historyczne - S-nia Wydawnicza “Czytelnik” - Warszawa - 1950 – str.  60 - 61, 104, 140

3.      Władysław Steblik - Armia “Kraków" 1939 - Wydawnictwo MON - Warszawa -1975 - str. 22, 91, 169, 451, 699

4.      Wydanie zbiorowe - Katyń, lista ofiar i zaginionych - Wydawnictwo ALFA - Warszawa - 1989 - str. 350

5.      Wydanie zbiorowe - Oficerska Szkoła Artylerii w Toruniu 1923 -1992 -zarys dziejów, tradycja, historia, współczesność - Oficyna Wydawnicza “Troja" - Toruń - 1992 - str. 54, 56, 432

6.      Pismo z Polskiego Czerwonego Krzyża, Zarząd Główny w Warszawie, Biuro Informacji i Poszukiwań z dnia 26.01.1995 znak: B. Inf. 528/169

7.      Pismo z Generalnego Konsulatu Federacji Rosyjskiej w Krakowie z dnia 5.10.1995 nr 421

8.      Pismo z Generalnej Prokuratury Federacji Rosyjskiej - Główna Prokuratura Wojskowa w Moskwie z dnia 20.07.1995 nr 5 UW-38026-40

9.      Pismo z Generalnej Prokuratury Federacji Rosyjskiej - Główna Prokuratu­ra Wojskowa w Moskwie z dnia 19.12,1995 nr 5 UW-1414/95

10.  Pismo Komisji Polskiej Stowarzyszenia “Memoriał" w Moskwie z dnia 14.05.1996

11.  Zaświadczenie z dnia 27.05.1933 potwierdzone przez Dowództwo Okręgu Korpusu w Przemyślu

12.  Świadectwo dojrzałości z Gimnazjum w Wadowicach z dnia 14.12.1916 r.

13.  Poświadczenie służby /nr karty wojskowej 13254/ z dnia 19.05.1930 r 5596/31 przez Ministerstwo Spraw Wojskowych - Archiwum Wojsk.

14.  Zeszyt ewidencyjny Kazimierza Stanisława Szpądrowskiego w Sztabie Głównym - Wydział I z dnia 7.11.1932

15.  Wniosek o nadanie Srebrnego Krzyża Zasługi z dnia 12.02.1930 podpisany przez Dowódcę 7 Pułku Piechoty Polowej, Dowódcę 7 Dywizji Pie­choty i Dowódcę Okręgu Korpusu nr IV

16.  Wniosek o nadanie Złotego Krzyża Zasługi podpisany przez Szefa II Wydz. Sztabu Głównego z 1938 r.

17.  Legitymacja nr 12522 Ministerstwo Spraw Wojskowych Rządu Londyńskiego z dnia 15 sierpnia 1985 r. o nadaniu Krzyża Kampanii Wrześniowej 1939 r.

18.  Akt nominacyjny mjr Kazimierza Szpądrowskiego na stopień podpułkownika przez Ministra Obrony Narodowej z dniem 27 lipca 1998 r.